Wprowadzenie – zdrowy kręgosłup szyjny

Kręgosłup szyjny składa się z siedmiu kręgów tworzących elastyczną kolumnę, która łączy klatkę piersiową z czaszką. Najbardziej masywnym elementem kręgu jest położony z przodu trzon.
Tył kręgu zbudowany jest z łuków tworzących wraz z trzonem zamknięty pierścień. Pierścienie położone jeden nad drugim formują giętką klatkę zwaną kanałem kręgowym, wewnątrz którego przebiega rdzeń kręgowy – zespół struktur nerwowych zapewniający przewodzenie wszystkich bodźców ruchowych i czuciowych między korą mózgową a mięśniami, właściwe napięcie i koordynację mięśni.

Rdzeń kręgowy zawiaduje również elementarnymi funkcjami fizjologicznymi takimi jak odruchy wydawania moczu i kału, erekcji, wytrysku nasienia, czy przepływ krwi przez niektóre narządy. Bok i tył każdego kręgu budują wyrostki kostne będące punktami przyczepu ważnych więzadeł i mięśni. Na wyrostkach znajdujących się po bokach od trzonu kręgowego znajdują się stawy międzywyrostkowe uczestniczące w przenoszeniu obciążeń i zapewniające kręgosłupowi odpowiednią ruchomość.
W szyjnym odcinku kręgosłupa obecne są dwa dodatkowe wąskie kanały biegnące po bokach kanału kręgowego. Stanowią one łoże dla tętnic kręgowych zapewniających dopływ krwi do tylnej części mózgowia.

Odcinek szyjny stanowi najbardziej ruchomą część kręgosłupa. Pozwala na ruchy głowy we wszystkich kierunkach umożliwiając orientację w przestrzeni. Sprawnie działające stawy kręgosłupa zabezpieczane przez więzadła i mięśnie zapewniają właściwą ruchomość głowy. Fizjologiczna ruchomość kręgosłupa szyjnego umożliwia sprawne działanie zmysłu wzroku, słuchu i równowagi.

Zmiany w kręgosłupie szyjnym są związane z wiekiem

Procesy degeneracyjne kręgosłupa postępują wraz z upływem lat u każdego z nas. Do okoliczności przyspieszających bądź objawiających chorobę może należeć uraz kręgosłupa. Częstym urazem kręgosłupa szyjnego ujawniającym schorzenie jest popularny uraz komunikacyjny zwany obrażeniem akceleracyjnym lub urazem typu trzaśnięcia biczem.

Samochodowa stłuczka polegająca na tym, że nasz pojazd zderzy się z jakimś obiektem lub zostanie uderzony z tyłu prowadzi do gwałtownego przyspieszenia lub zwolnienia szybkości jazdy. Pasy bezpieczeństwa chronią przed uderzeniem w kierownicę lub wypadnięciem z fotela, ale nie są w stanie zapewnić bezpieczeństwa kręgosłupowi szyjnemu, zwłaszcza w trakcie kolizji z przeszkodą uderzającą w przód pojazdu. W wypadkach, w których nasz samochód zostaje najechany od tyłu umiarkowanie skuteczną ochronę zapewnia zagłówek.

Nagłe zgięcie i wyprost kręgosłupa towarzyszące stłuczce może doprowadzić nawet do złamania kręgosłupa i porażenia wszystkich czterech kończyn w następstwie uszkodzenie rdzenia kręgowego. Częściej jednak dochodzi tylko do naciągnięcia więzadeł i mięśni oraz różnego stopnia pęknięć w obrębie krążka międzykręgowego. Po wypadku może dojść także do zaburzeń stabilności kręgosłupa szyjnego. Uraz komunikacyjny doznany przez osobę w średnim wieku może stać się początkiem dolegliwości trwających nawet latami.
W takiej sytuacji należy przypuszczać, że uraz ujawnił przewlekłe i dotychczas niedające o sobie znać zmiany zwyrodnieniowe szyjnego odcinka kręgosłupa. Częstszą przyczyną zaostrzającą dolegliwości są powtarzające się codzienne mikrourazy i drobne przeciążenia będące rezultatem np. wstrząsów mechanicznych towarzyszących powtarzającym się urazom głowy, skokom lub nawet biegowi po twardym podłożu, Czynnikiem przewlekle przeciążającym kręgosłup może być spanie na zbyt dużej poduszce.
Nie bez znaczenia są wady postawy takie jak skolioza czy płaskostopie. Problemy z kręgosłupem szyjnym częściej mają osoby cierpiące na bóle krzyża.

Dyskopatia szyjna

Dyskopatia to zmiany chorobowe dotyczące przestrzeni międzykręgowej i polega na uszkodzeniu krążków międzykręgowych. Zwykle jest początkiem choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Jeżeli dochodzi do zajęcia więcej niż jednej przestrzeni, a na zdjęciach RTG widać nieprawidłowe procesy kościotwórcze lub niestabilność kręgosłupa mówimy o chorobie zwyrodnieniowej – spondylozie.

Jednostki chorobowe ściśle związane z dyskopatią to:

bóle karku– mają tendencje do nasilania się po różnorodnych przeciążeniach, wyziębieniu organizmu, przy zmęczeniu. Zwłaszcza w początkowej fazie choroby bóle mogą mieć niestały charakter i ich pojawianie zazwyczaj nie kojarzy się z konkretną przyczyną. Dolegliwościom bólowym towarzyszy zwykle ograniczenie zakresu ruchów.
bóle głowy– ból jest umiejscowiony w okolicach potylicy, nasila się przy skrajnych położeniach głowy, towarzyszy mu sztywność karku.
rwa ramienna– jej przyczyną jest ucisk na nerwy odchodzące od kręgosłupa i wychodzące przez otwory międzykręgowe kręgu. Ucisk jest spowodowany przez uszkodzony dysk lub osteofity. Objawem są ból i drętwienie promieniujące do barku, ramienia i ręki. Bólom towarzyszy osłabienie i zaniki mięśni objawiające się mniejszą pewnością chwytu, obniżeniem sprawności precyzyjnych ruchów palców lub utratą kontroli nad stawem ramiennym czy łokciowym.
bóle głowy– ból jest umiejscowiony w okolicach potylicy, nasila się przy skrajnych położeniach głowy, towarzyszy mu sztywność karku.
mielopatia szyjna– jest rzadkim, ale poważnym powikłaniem choroby dyskowej kręgosłupa. Jest schorzeniem rdzenia kręgowego, powstałym na skutek ucisku uszkodzonego krążka międzykręgowego na rdzeń. Objawem to osłabienie, drżenia lub skurcze w nogach. Dysfunkcja może objąć także kończyny górne. Mielopatia szyjna jest stanem poważnym i stanowi wskazanie do pilnej operacji.

Stenoza szyjna

Stenoza kanału kręgowego w odcinku szyjnym polega na zwężeniu kanału kręgowego na skutek zmian degeneracyjnych. Dochodzi do zwapnienia i pogrubienia więzadła podłużnego tylnego. W rezultacie zwężony kanał kręgowy prowadzi do ucisku na rdzeń kręgowy. Stenoza może występować na całej długości kręgosłupa szyjnego lub tylko na jednym poziomie.

Zabieg operacyjny

Wskazania do zabiegu:

bezwzględne– objawy ubytkowe ze strony układu nerwowego np.: dysfunkcje ruchowe, upośledzenie funkcjonowania układy kręgowo – podstawnego ukrwienia mózgowia (zaburzenia równowagi, wzroku),
względne– nieskuteczne i długotrwające leczenie zachowawcze dolegliwości bólowych karku z promieniowaniem do głowy lub kończyn górnych,

Zabieg ma na celu usunięcie uciskających na struktury nerwowe elementów krążka międzykręgowego lub wyrośli kostnych kręgosłupa i ustabilizowanie operowanego odcinka kręgosłupa. W ostatnich latach pojawiła się metoda implantacji protez krążka międzykręgowego zyskując w ten sposób brak ograniczenia ruchomości kręgosłupa. Zwykle operacje wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Tego typu znieczulenie można wykonać po wykonaniu badań laboratoryjnych, aby wykluczyć ewentualne choroby nieznane pacjentowi, które mogą być przeciwwskazaniem do tego typu znieczulenia.
Po operacji chory czasami wymaga noszenia kołnierza usztywniającego kręgosłup szyjny. W przypadku zastosowania płytek tytanowych można zrezygnować z zastosowanie tego kołnierza. Przez okres 6 tygodni możliwe jest zastosowanie rehabilitacji głównie w postaci kinezyterapii (bez mobilizacji kręgosłupa szyjnego). Po tym okresie możliwe jest zastosowanie innych zabiegów fizjoterapeutycznych. Zwykle okres absencji w pracy wynosi od 8 do 12 tygodni.